Zwolnienia lekarskie

Zaświadczenie lekarskie
Zaświadczenie urzędowe wystawiane przez lekarza w celu usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby lub konieczności zapewnienia opieki choremu członkowi rodziny.
Jest to zaświadczenie wydane na formularzu ZUS ZLA przez lekarza, który podpisał umowę z ZUS-em.
Zwolnienie lekarskie jest dla pracownika usprawiedliwieniem nieobecności w pracy spowodowanej chorobą. Aby usprawiedliwienie to było ważne, pracownik zobowiązany jest w ciągu dwóch dni od jego wystawienia poinformować pracodawcę o posiadaniu zwolnienia oraz przewidywanym czasie jego trwania. W dalszej kolejności powinien dostarczyć pracodawcy dokument potwierdzający ten fakt.
Sposobów dostarczenia zwolnienia jest kilka, nie ma bowiem obowiązku dostarczania go osobiście. Zwolnienie może zanieść osoba trzecia, na przykład członek rodziny lub można je wysłać pocztą. Ważne, aby pamiętać o obowiązujących terminach, ponieważ niezachowanie 7-dniowego terminu dostarczenia skutkuje obniżeniem zasiłku chorobowego o 25 proc. od 8. dnia niezdolności do pracy. Usprawiedliwieniem niedotrzymania terminu może być jedynie przyczyna niezależna od pracownika, na przykład ciężka choroba uniemożliwiająca poruszanie się i brak domowników.

Po co zwolnienie?
Lekarz stwierdzając, iż stan zdrowia pacjenta nie pozwala na wykonywanie pracy, wystawia mu zwolnienie po to, aby ten mógł odzyskać zdolność do wykonywania pracy. W związku z czym pracownik na zwolnieniu lekarskim powinien stosować się do zaleceń lekarza i powstrzymywać się od wykonywania wszelkich czynności, które mogłyby opóźnić jego powrót do zdrowia. Nie może więc pojawiać się w pracy, nawet na krótkie spotkania, wyjeżdżać w delegacje, a nawet pracować zdalnie w domu. Otrzymane zwolnienie zobowiązuje go do przerwania wykonywania pracy nie tylko u pracodawcy, ale również świadczenia usług na podstawie umów cywilnoprawnych. Jeśli więc pracownik ma kilka źródeł dochodu, zobowiązany jest uzyskać więcej niż jedno zwolnienie, aby móc przedstawić je każdemu z pracodawców.
Wyjątkiem jest, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego, uzyskanie wpisu od lekarza, że wykonywanie określonej pracy (czynności) nie jest przeciwwskazane, nie spowoduje przedłużenia okresu niezdolności do pracy i nie jest niezgodne z celem tego zwolnienia.

Czas trwania
Przez okres trwania niezdolności do pracy pracownik zamiast wynagrodzenia za pracę otrzymuje zasiłek chorobowy. Okres pobierania zasiłku (okres zasiłkowy) limitowany jest określoną liczbą dni. Nie można z niego korzystać dłużej niż przez 182 dni. Wyjątek stanowi tutaj niezdolność do pracy spowodowana gruźlicą lub występująca w trakcie ciąży. W wymienionych przypadkach pracownik może pobierać świadczenie przez maksymalnie 270 dni.
Do okresu zasiłkowego wlicza się:
– wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy,
– okresy niemożności wykonywania pracy z powodu przebywania w: stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego oraz stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;
– okresy poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekracza 60 dni.
Jeśli pracownik wykorzystał maksymalny okres przebywania na zwolnieniu lekarskim, a niezdolność do pracy nadal istnieje, wówczas ma prawo do świadczenia rehabilitacyjnego. Świadczenie to przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia do pracy, ale nie dłużej niż 12 miesięcy.

Wynagrodzenie pracownika na zwolnieniu lekarskim
Art. 92 § 1 Kodeksu pracy wskazuje przypadki niezdolności do pracy oraz przysługujące z tego tytułu wynagrodzenie:
1. choroba lub odosobnienie w związku z chorobą zakaźną – trwająca łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego – pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia (chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu),
2. wypadek w drodze do pracy lub z pracy albo choroba przypadająca w czasie ciąży – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia,
3. poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.

ZUS sprawdza lekarza
Lekarze orzecznicy Zakładu sprawdzają również „prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy”. A więc czy zwolnienie lekarskie zostało wydane prawidłowo, a my rzeczywiście chorujemy.
Podczas kontroli lekarz orzecznik ZUS może przeprowadzić badanie ubezpieczonego w wyznaczonym miejscu. Aby to zrobić, wcześniej wysyła do chorego listem poleconym wezwanie, w którym określa dokładny termin badania. Ubezpieczony musi pokazać też dokumentację medyczną.
Gdy chory nie stawi się na badania lub nie dostarczy wcześniejszych wyników badań, zwolnienie lekarskie traci ważność. Od tego czasu Zakład nie płaci ani złotówki, a może też zażądać zwrotu wcześniej wypłaconych kwot.
Lekarz orzecznik ZUS może też zdecydować, że zwolnienie chorobowe jest wydane na zbyt długi okres, i może je skrócić. A to oznacza, że chory będzie dostawał zasiłek przez krótszy okres.
Jeżeli uważamy, że lekarz orzecznik ZUS niesłusznie pozbawił nas zasiłku, możemy się odwołać do sądu pracy. Mamy na to 30 dni od otrzymania decyzji.
ZUS może też skontrolować lekarza, który wystawił zwolnienie.

Kontrola chorego
Prawo przeprowadzania kontroli chorego na zwolnieniu mają oprócz pracowników ZUS także pracodawcy zatrudniający powyżej 20 osób. Mogą wyznaczyć kilku pracowników, którzy odwiedzą chorego w domu. Najczęściej jednak szefowie firm występują z wnioskiem, aby kontrolę przeprowadził ZUS. Kontroli mogą się spodziewać osoby, które często idą na zwolnienia, zwłaszcza dłuższe. Podejrzenia może też wzbudzać ktoś, kto bierze często zwolnienia i za każdym razem u innego lekarza. Obawiać się mogą też osoby, którym już wcześniej z powodu nieprawidłowości cofnięto wypłatę zasiłku chorobowego.

Czy stracimy pracę na chorobowym?
Art. 53 kodeksu pracy mówi, że:
Jeżeli pracowaliśmy w danym zakładzie krócej niż 6 miesięcy, to szef może nas zwolnić bez wypowiedzenia po 3 miesiącach pobierania zasiłku chorobowego. A więc jesteśmy chronieni tylko przez 3 miesiące na chorobowym.
Gdy pracowaliśmy co najmniej 6 miesięcy, rok czy kilka lat, jesteśmy chronieni przez cały czas pobierania zasiłku chorobowego i jeszcze przez 3 miesiące na świadczeniu rehabilitacyjnym. Szef może nas zwolnić bez wypowiedzenia dopiero po tym okresie. Oczywiście gdy nadal jesteśmy chorzy.
Zwolnić nas też można, jeżeli nasza niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową, wówczas korzystamy z takiej samej ochrony, jak gdybyśmy pracowali dłużej niż 6 miesięcy u danego pracodawcy.
W razie upadłości lub likwidacji zakładu pracownik chory i przebywający na zasiłku chorobowym może otrzymać wypowiedzenie tak samo jak każdy inny pracownik, niezależnie od tego, jak długo je pobiera.
Na chorobowym możliwe jest też dyscyplinarne zwolnienie pracownika w każdym czasie i to bez zachowania okresu wypowiedzenia. Stanie się tak, gdy osoba na zwolnieniu chorobowym np. pracuje, i to w dodatku dla konkurencji. Albo popełniła w czasie trwania umowy o pracę przestępstwo, które „uniemożliwia dalsze zatrudnianie na zajmowanym stanowisku”, np. utrata przez zawodowego kierowcę prawa jazdy.

Najczęstsze nadużycia
Najczęstszymi formami nadużyć zwolnienia lekarskiego jest świadczenie pracy u innego pracodawcy bądź zleceniodawcy, wszelkiego rodzaju prace wykonywane w domu, na podwórku lub w ogródku: porządki, remonty, szkolenia, zakupy w centrach handlowych. Zdarza się, że chory pracownik wybiera się na wyjazd wypoczynkowy, nawet w ciepłe kraje, co oczywiście wpływa bardzo pozytywnie na stan zdrowia, ale niestety jest niezgodne z celem wystawionego dokumentu. Pracownik, który na zwolnieniu lekarskim posiada adnotację o tym, iż może chodzić, błędnie rozumuje, iż uprawnia go to do spacerów po parku lub sklepie. Oznaczenie to dotyczy wyłącznie czynności koniecznych do szybkiego wyzdrowienia, takich jak: wizyta w aptece, zabieg lub kontrola lekarska. W przypadku, kiedy lekarz zaleca leżenie w łóżku, chory powinien powstrzymać się od wychodzenia z domu w jakimkolwiek celu.
Pracodawca, który podejrzewa, że pracownik wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z jego przeznaczeniem, może zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z prośbą o przeprowadzenie kontroli lub, jeśli zatrudnia powyżej 20 osób, przeprowadzić kontrolę samodzielnie. W razie potwierdzenia przypuszczeń pracodawcy, pracownik traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres trwania zwolnienia.